Professor Johan Swinnen: “Als we echt willen, kunnen we veel bereiken”

December 2021

Als kind wilde hij kankeronderzoeker worden. Vandaag is professor Johan Swinnen verbonden aan het Leuven Kankerinstituut van de KU Leuven, hoofd van het Laboratorium voor Lipidenmetabolisme en Kanker en bezieler van hoogst originele acties om kankerpatiënten, waaronder zijn zoon, te steunen.

Toen hij op zijn 11^e een vriendje had die zijn tante en mamma verloor aan borstkanker gingen zijn ogen open. “Toen al dacht ik: dit kan ik toch niet zomaar laten gebeuren, hier wil ik iets aan doen, ik moet later kankeronderzoeker worden. Ik sprak weinig over mijn voornemen omdat het wat naïef klonk. Maar op mijn 18^e wist ik het wel zeker; ik vond dat als we kanker wilden bestrijden, we eerst de moleculaire mechanismen van de ziekte moesten ontrafelen en doorgronden. Ik heb er bewust voor gekozen om biochemicus te worden, eerder dan arts”, aldus prof. Johan Swinnen.

Na zijn studies in Diepenbeek, Antwerpen en de Verenigde Staten kwam hij voor zijn burgerdienst in 1992 voor het eerst in het UZ Gasthuisberg in Leuven terecht. “Eigenlijk ben ik er nooit weggeraakt”, zo zegt de professor.  

Vader

“In Leuven belandde ik in het prostaatkankeronderzoek. Jarenlang heb ik proberen te begrijpen wat de moleculaire basis van prostaatkanker is, hoe we van die betere kennis gebruik kunnen maken om betere merkers te ontwikkelen, om kanker op te sporen en te volgen. Maar toen mijn vader ziek werd kon ik niets doen. Ik vond het heel moeilijk dat ik, die dag en nacht met prostaatkanker bezig was, niet kon helpen toen mijn vader prostaatkanker kreeg. Maar heel snel vertaalden die frustratie en dat verdriet zich in hernieuwbare energie: mijn vaders lot was het zoveelste en voor mij zeer nabije bewijs van de noodzaak van ons werk. Meer dan ooit besefte ik dat niet gewoon een job deed om brood op de plank te brengen, maar dat ik met mensenlevens bezig was.”  

Zoon

In 2011 werd bij zijn zoon Pieter een hersentumor vastgesteld. Pieter was toen 13. “Ik voelde een totale verslagenheid, geen boosheid. Maar het verdict aanvaarden, konden we niet. De kans dat een medulloblastoom bij een kind voorkomt, is één op de honderdduizend. Waarom moest ons dit treffen? We hadden toch altijd gezond geleefd? Waarom? Op die vraag is er geen antwoord, tenzij: toeval. Heel toevallig moet er bij Pieter in een of andere hersencel een foutje geslopen zijn bij het kopiëren van het DNA, toevallig in een gen dat belangrijk is voor celgroei, waardoor er een tumor is ontstaan. Brute pech.”

De overlevingskansen van Pieter waren miniem en de vader beloofde dat hij ‘iets zots’ zou doen als Pieter het zou halen. Zes jaar later liep prof. Swinnen van Leuven naar Compostela, 2300 km in 33 dagen. Op zijn tocht nam hij brieven mee van en voor meer dan 800 kankerpatiënten. En zo was 'Post voor Compostela' http://post-voor-compostela.be/ geboren.

“’De Lange Tocht’, ook de titel van een boek van prof. Swinnen, verwijst niet alleen naar de lange tocht van zijn zoon Pieter en alle kankerpatiënten, maar ook naar de lange weg van het kankeronderzoek. “Hoewel kanker nog een grote tol eist, hebben we sterk het gevoel dat we op de goede weg zijn.”

“Er zijn uiteraard verschillende kankerbehandelingen en elke kanker is anders, maar in het algemeen is Pieter een ‘mooie’ of beter, dramatische illustratie van waar we staan met de kankerbehandeling. We kunnen al redelijk veel, we kunnen vandaag ongeveer de helft van de patiënten redden. Dat lijkt misschien een laag percentage, maar vergeleken met veertig of honderd jaar geleden is dat een enorme vooruitgang. Maar als je kijkt naar de neveneffecten en de blijvende gevolgen, dan zie je dat er nog veel nood is aan verbetering en daar zijn we volop mee bezig.” 

In navolging van ‘Post voor Compostela’ startte prof. Swinnen in de zomer van 2019 een nieuwe looptocht. Deze keer stond verbondenheid tussen mensen centraal. Kleine beeldjes, gemaakt van klei in Den Ateljee, waar ook Pieter Swinnen werkt, symboliseerden die verbondenheid. Al wie dat wilde, kon een beeldje aan iemand opdragen, waardoor het een naam kreeg.

Voor elk beeldje liep prof. Swinnen een kilometer. Zo verbond hij die namen met elkaar en zette hij zijn tocht verder. Op 25 dagen tijd werden er 2000 beeldjes opgedragen en liep Swinnen van Leuven naar Rome. Hij volgde daarbij de Via Francigena, doorkruiste Frankrijk, stak in Zwitserland de Sint-Bernardpas over en liep door het Italiaanse Toscane richting Rome. De beeldjes stonden samen in een etalage van een leegstaand winkelpand in Leuven. Zo ontstond één groot symbool van verbondenheid.

Met 'Hou(t) me vast' wil de professor patiënten, hun naasten en al wie er nood aan heeft ‘houvast’ geven, letterlijk en figuurlijk.

“De houten figuurtjes worden met veel zorg en toewijding gemaakt in Den Ateljee, een dagcentrum waar mensen met een beperking (waaronder Pieter Swinnen) werken en ten volle functioneren in de maatschappij. Schenk er één aan iemand die wat houvast kan gebruiken of gewoon aan jezelf. “Iedereen heeft het wel eens moeilijk. Zeker in deze bizarre tijden. Een beetje houvast kan dan wonderen doen. hoe vaak zeggen we niet 'hout vasthouden'. Bovendien steunt u er projecten mee die kankerpatiënten houvast bieden.”

België

“België speelt wereldwijd een voortrekkersrol in het kankeronderzoek en de implementatie van nieuwe kankerbehandelingen. We hebben tientallen toponderzoekers aan diverse universiteiten en bedrijven die wereldfaam genieten en die publiceren in de meest toonaangevende tijdschriften. België is een van de landen met het hoogst aantal patiënten die deelnemen aan experimentele klinische studie, we hebben een goede nationale kankerregistratie, goedgeorganiseerde bevolkingsonderzoeken, kankercentra en heel actieve kanker- en patiëntenverenigingen”, aldus professor Swinnen. “Toch is er ook hier ruimte voor verbetering. De financiering van het kankeronderzoek is beperkt, in vergelijking met onze buitenlandse collega’s. Daardoor verliezen onderzoekers veel tijd aan het schrijven van kredietaanvragen en rapporten en ook bij artsen en verpleegkundigen is de werkdruk hoog.”

“Onder andere door verschillen in belastingstelsels zien we in België veel minder inkomsten voor kankeronderzoek via mecenaten, testamenten of andere schenkingen dan in sommige andere landen. Delen van het kankeronderzoek worden gefinancierd door tal van kleine of grotere kankerfondsen en zijn afhankelijk van individuele initiatieven van geldinzamelingen zoals een wafelenbak voor een zieke zoon/dochter, fietstochten of… looptochten naar Compostela.”

Voor meer informatie: https://www.delangetocht.be/hout-me-vast/


BE2111172757  - 17/11/2021