Van chillen tot veerkracht: basisbegrippen verduidelijkt

De psychologie en de neurologische wetenschappen evolueren, met steeds meer aandacht voor het mentale welzijn van iedereen. Specialisten en onderzoekers begrijpen de mechanismen die betrokken zijn bij een goed gevoel en stellen methoden of acties voor om de geestelijke gezondheid van zoveel mogelijk mensen te bevorderen. U komt hier meer te weten over de betekenis van enkele termen die in dit domein vaak worden gebruikt. 

D. Léotard

Chill-chillen: van het Engelse, ‘to chill’ wat in jongerentaal ontspannen betekent. Chill zijn is ontspannen, relaxed zijn; het is een aangenaam moment waarin alles naar verwachting verloopt. Iemand die ‘chill’ is, is cool en ontspannen en geniet van niksen en luieren. 

Hypnotherapie: eentechniek waarbij hypnose gebruikt wordt voor therapeutische ondersteuning. Hypnose maakt het mogelijk om de patiënt in een gewijzigde staat van bewustzijn te brengen:halverwege slaap en meditatie De hypnotherapeut kan de staat van bewustzijn wijzigendankzij verschillende technieken zoals directe of indirecte, dissociatie, etc.). De behandeling van het probleem waarvoor de patiënt op raadpleging komt, kan dan onder meer gebeuren aan de hand van metaforen. Die worden voorgesteld in de vorm van een verhaal waarmee het probleem kan worden aangepakt door het onbewuste op een grafische manier aan te spreken. Het kunnen ook inductieve zinnen of associaties van ideeën zijn, allemaal uitgesproken met een zachte, eentonige stem.

Meditatie: de term meditatie (van het Latijnse meditatio) staat voor een mentale oefening  die bestaat uit het richten van de aandacht op een bepaald object, op een denkniveau (bijvoorbeeld mediteren over een filosofisch principe om de betekenis ervan te verdiepen), op emoties of op het lichaam. Vanuit de spirituele benadering kan meditatie een oefening zijn en een spoor van zelfrealisatie. Het is ook de kern van veel spirituele of religieuze praktijken zoals het boeddhisme, hindoeïsme, sikhisme, taoïsme, yoga, islam, christendom ... of zelfs spirituele bewegingen zoals transcendente meditatie. Meditatie kan helpen om innerlijke rust te vinden, het hoofd leeg te maken, het bewustzijn te veranderen, te kalmeren of te ontspannen.  

Als het over meditatie gaat, wordt er meestal verwezen naar een bepaalde meditatietechniek die mindfulness wordt genoemd en die gebruikt wordt in een al dan niet therapeutische setting (cf. mindfulness).

Mindfulness: een term die verwijst naar de focus van aandacht, aanwezigheid en waakzaam bewustzijn, intern (gevoelens, gedachten, emoties, acties, motivaties, etc.) of extern (naar de omringende wereld, geluiden, objecten, gebeurtenissen, etc.). Het is een heel oud Indisch begrip, samma-sati in Pali, samyak-smriti in het Sanskriet, namelijk ‘juiste aandacht’ dit is een begrip dat al deel uitmaakte van het boeddhisme.

Opmerkzaamheid of mindfulness bestaat uit het terugbrengen van de aandacht naar het nu en het observeren van de gewaarwordingen of gedachten zoals ze opkomen en vervolgens verdwijnen: het is de aandacht die naar de beleving en de ervaring gaat, zonder filter (we accepteren wat er komt), zonder oordeel (we beslissen niet of het goed of slecht is, wenselijk of niet) en zonder te wachten (we zijn niet op zoek naar iets specifieks).

Hier en vandaag wordt mindfulness vooral gebruikt in verschillende vormen van psychotherapie en bij psychologische interventies. (cf. meditatie)
Mindfulness-meditatie betekent niet ‘aan niets denken’, maar het gericht verleggen van je aandacht naar een of meer elementen van het heden (op je gewaarwordingen, op je ademhaling of een ander fenomeen zoals pijn of welzijn) , of op een niet-gerichte manier, door je waakzaamheid en zintuigen open te stellen voor alle elementen van het nu (geluiden, gedachten, herinneringen, omgevingstemperatuur, gevoelens, lichaamshouding, ... .).  

Positieve psychologie: de leer van de condities en processen die bijdragen aan de ontwikkeling of het optimaal functioneren van individuen, groepen en instellingen. Deze stroming werd in de jaren zestig opgericht door de Amerikaanse psychologen Carl Rogers en Abraham Maslow en wil meer belangstelling voor het menselijk welzijn dan voor psychologische disfuncties.  De laatste jaren wordt er veel wetenschappelijk onderzoek verricht naar het  begrijpen wat geluk is, hoe het te meten, wat mensen gelukkig maakt, maar ook naar methoden om beter te leven in de samenleving, anders om te gaan met conflicten, enz. Men zou kunnen stellen dat het een pragmatisch en op bewijzen gebaseerd alternatief is voor spiritualiteit en filosofie. 

Veerkracht, of resilience : komt van het Latijnse re- + salire, letterlijk ‘terugspringen’, vandaar ‘terugveren’, ‘weerstaan’ (aan een schok, een verandering). Veerkracht is oorspronkelijk een term die in de natuurkunde wordt gebruikt en die de energie kenmerkt die tijdens de vervorming door een materiaal wordt geabsorbeerd en zo het vermogen om zijn oorspronkelijke vorm terug te krijgen.

Na John Bowlby, een Britse psychiater die de term introduceerde, was het de Franse psychiater Boris Cyrulnik die eind jaren negentig het concept van veerkracht in de psychologie in Frankrijk introduceerde. Uit de observatie van de overlevenden van de concentratiekampen en vervolgens van verschillende groepen individuen, waaronder de kinderen van Roemeense weeshuizen en de Boliviaanse straatkinderen, verwijst hij naar de veerkracht van bepaalde individuen, zoals hun vermogen om te blijven leven, om te leven na een traumatische shock zonder merkbare verslechtering van hun geestelijke gezondheid.

Deze term wordt nu op veel gebieden veel gebruikt en verwijst naar het doorgroeivermogen en naar de veerkracht van iemand na een ingrijpende gebeurtenis of verandering.